Na een week van "regelen", verdriet en pijn, opruimen en inpakken, was dan toch deze dag aangebroken, het definitieve afscheid van onze lieve mama. Met lood in mijn schoenen en een groot blok op mijn maag richting Alphen naar het crematorium. Na een kopje thee en koffie kwam dan toch het onvermijdelijke, het sluiten van de kist. Natalie heeft oma nog een knuffeltje meegegeven van Lana. Eenmaal in de aula begon de muziek en de mensen kwamen langzaam binnen.
Als eerste heeft Bert een gedichtje voorgelezen.
WEGGAAN
Weggaan is iets anders
dan het huis uitsluipen
zacht de deur dichttrekken
achter je bestaan en niet
terugkeren. Je blijft
iemand op wie wordt gewacht.
Weggaan kun je beschrijven als
een soort van blijven. Niemand
wacht want je bent er nog.
Niemand neem afscheid
want je gaat niet weg.
Na Bert kwam aansluitend Jos. Jos had het zichtbaar moeilijk maar heeft zich er dapper doorheen geslagen.
Beste mensen,
Fijn dat u er bij bent om afscheid te nemen van ma, oma, tante Door. Zo blijft ze voor ons als een drie-eenheid bestaan. 87 jaar is ze geworden en nu is het volbracht.
Ik dacht er telkens aan als ik haar weer ontmoette, dat het einde onmiskenbaar naderde. Lichamelijk werd het steeds moeilijker. Vanwege de ‘krop’ zoals ze dat zelf noemde ging de ademhaling al bij de geringste inspanning moeizamer en moeizamer en duurde het langer en langer om daarvan te herstellen. Ze kende de oorzaak en dat maakte haar angstig. Hoe gaat dit aflopen zag ik haar steeds weer denken en daar was alle reden toe.
Afgelopen maandagochtend gebeurde dan toch het onvermijdelijke. Gedouched, aangekleed en gezeten in haar stoel overleed ze zomaar in het bijzijn van een verzorgster. Ik troost mij met de wetenschap dat het snel en pijnloos heeft plaatsgevonden volgens diezelfde verzorgster. Maar dat maakt het verdriet er nauwelijks minder om. Het leven is veranderd. We hebben geen ma, oma, tante Door meer.
Ondanks de treurnis van nu is het goed te weten dat ze ook veel plezier in haar leven meemaakte. Prachtige tijden op de boot op Nieuwkoop, prachtige klein- en achterkleinkinderen die ze kreeg, een gezellig huis in Diemen, waar ze zo naar haar zin woonde. De mensen direct om haar heen, vrienden, kennissen, de buurtjes, het kaartclubje, spelletjes doen. Het is zomaar een greep uit een scala van vele goede momenten en ze had het vermogen om daarvan te kunnen genieten.
Op haar rouwkaart staat een klein maar o zo trefzeker gedichtje en vooral de laatste regel kan je tot in je ziel raken. Ik zal hem nog eens voorlezen:
Dood ben ik pas, als jullie mij zijn vergeten.
Je kan er rillingen van krijgen als dat zo zou zijn. Gelukkig heb ik de overtuiging dat dat tot de onmogelijkheden behoort. Daarvoor was en blijft ze te lief, warm, oprecht en hartelijk om dat alles als een dierbare herinnering aan haar te kunnen vergeten.
Als je praatte over de dood, ziel en hemel en dat in relatie tot elkaar had je aan tante Door geen ideale gesprekspartner. Ik kan mij niet herinneren dat er op godsdienstig gebied iets leefde bij haar. Misschien zou ze zich wel kunnen vinden in een andere symboliek: een sterretje worden. En als dat zo is en zij nu deel uitmaakt van de sterrenhemel, omgeven door haar dierbaren, wat zal ze dan volop in het licht staan.
We houden van je, je was een prachtig mens
De muziek van Albatros van Lobo. Henk fluistert in mijn oor "moet ik nu! lekker dan". Dit was een reactie op de muziek die veel losmaakte bij hem.
Lieve Ma,
Vandaag zijn we weer met zn allen bij elkaar, deze keer niet vanwege een verjaardag of jubileum , maar om je voor de laatste keer gedag te zeggen. Ik doe dat met gemengde gevoelens , want het doet pijn om éen van de allerliefste moeders van de hele wereld te moeten laten gaan, maar ook met blijdschap omdat je zolang bij ons bent gebleven, en ook met opluchting, omdat je er zelf wel klaar mee was na 87 jaar.
Voor Jolanda en mijzelf en Monique, Natalie en Nikki ben je echt een topmoeder en top oma geweest. Voor Jos een tweede moeder en voor Rick Tessa en Chris een oma. Altijd bezorgd om ons welzijn en nooit te beroerd om hardop kritiek te uiten als t nodig was. Tot op het laatst hield je de touwtjes in handen. Organiseren, regelen en aansturen was hetzelfde als ademhalen. Afgelopen zondag nog had je voor Jos nog een lijstje klaar liggen met klusjes die hij voor je moest doen.
Je hebt in je leven in heel wat plaatsen gewoond, geboren in Raamsdonksveer, opgegroeid in Sluiskil, Willemstad en Leiden, ben je uiteindelijk met onze vader in Amsterdam terechtgekomen. Een paar jaar geleden hebben Jos Jolanda en ik je nog meegenomen om in een weekend deze plaatsen nog eens te bezoeken. Jolanda had alles geregeld en het was top. Op een gegeven moment stonden we in Terneuzen om e.e.a. te bekijken, waarop Ma vroeg : wat doe we hier eigenlijk? Daar had ze dus niet gewoond.
Ik kan mij nog een verhaal herinneren dat ze toen ze jong was, met de fiets naar huis racete omdat ze te laat was. Ze kreeg toen het idee dat als ze nou maar niet kon zien waar ze ging, dat t dan wel harder zou gaan. Toen ze met haar fiets tegen een muur aan reed en in de kreukels lag kwam ze erachter dat het niet zo werkt.
Na het veel te vroege overlijden van mijn Vader stond ze alleen voor met 2 jonge kinderen. Daar is ze vol voor gegaan, met hier en daar wat downs, maar vooral ups. Ook Jos kwam bij ons wonen en ook daar ze ging ze voor, net als voor onze vrienden en vriendinnen. Dat ze daar ook lief en zorgzaam voor was blijkt wel uit het feit dat er tot op het laatst nog steeds deze oude vriendinnen, vrienden en collega’s bij haar op bezoek kwamen. Bert, Yvonne en Ineke hartstikke bedankt daarvoor, ze genoot van jullie bezoek.
In nieuwkoop hadden we een ark waar 40 jaar lang de zomers werden doorgebracht. Ma pakte de spulletjes in april in, en vertrok tot eind september. Daar is heel wat afgelachen en vooral gedronken, met name borreltjes-cola. Je kon ma regelmatig met een grote boodschappentas over het terrein zien schuifelen, op weg naar of van van der Zedde. Aan de manier van lopen en het tijdstip kon je wel bepalen of ze ging of kwam. Maar altijd met die tas. Toen ik vroeg waarom ze dat deed zei ze: Anders zien ze me zo lopen met die jeneverfles, en dat wil ik niet. Alles en iedereen wist dat natuurlijk wel. Tijdens een van de allereerste gondelvaarten op nieuwkoop, stak er een plotselinge storm op, waardoor iedereen die op de plas lag een veilig heenkomen moest zoeken. Ma en nog een aantal anderen kropen gauw bij aan boord zodat we de kleinere boten erachter konden knopen en afdekken. Terwijl iedereen zich zo snel mogelijk aan boord hees, bleef ma zitten en om zich heen zoeken. Paniek alom, maar Ma bleef om zich heen kijken. Op mijn bekende rustige manier vroeg ik of ze als de sodemieter aan boord wilde klimmen maar ze zei ja maar ik zoek mijn tas. Tas wat nou tas, die komt straks of morgen wel eerst maar aan boord voor de storm nog erger wordt, waarop Ma zei, ja maar daar zit de jenever in en ik wil zo wel nog een borrel.
Uiteindelijk zijn we met een man of 20 bij haar in de ark terechtgekomen waar het nog tot heel laat gezellig is gebleven. Ook de avondjes in de ark met Ome Herman en tante Ria en wie er al zomeer bij waren zijn onvergetelijk. Onder het genot van een drankje kwamen de favoriete muziekjes voorbij, waarbij meestal een glas met theelepeltjes in der ene hand had, waarmee ze ritmisch muziek mee maakte, terwijl ome Herman ondertussen de bloemen zat op te eten, want die smaakten zo lekker bij een drankje.
Voetbal en vooral Ajax was haar grote liefde. Vanaf mijn geboorte werd ik en later ook Jolanda meegesleept naar het stadion. Zenuwen gierden door haar keel als Ajax moest spelen. We hebben haar wat vervloekt als ze handenwringend voor de TV heen en weer liep, als maar roepend Ogottegot als ze maar winnen.
Zo zijn er vele anekdotes in de die ik zou kunnen vertellen, maar de conclusie is, dat ze een hele hartelijke en vooral gastvrije vrouw was waar je graag kwam.
Met hele kleine babies had ze niet zoveel, tenminste, de meeste babies niets met haar, Het is ook al wat als je als klein mensje in je wiegje ligt en Oma buigt zich over de wieg en zegt dan heel liefjes
Och wat een schatje. Een trillend lipje was de meest milde reactie. Als Ma een baby vasthield zei ze daarom maar niet zoveel, maar genoot ervan met stralende ogen.
Later kwam dat allemaal weer goed
De klein en achterkleinkinderen waren wel haar alles. Als ze maar langs kwamen was het allemaal top, hoe ze ook uit bezorgdheid tegen ze kon mopperen. Maar o wee als ze niets van zich lieten horen.
Tot haar 86e heeft ze met heel veel plezier in Diemen gewoond, blij met haar buurtjes en alle kleine dingen om zich heen. Grote dingen waren er niet meer, had ze allemaal al weggegeven. Op een gegeven moment werd ze te slecht om nog voor zichzelf te kunnen zorgen en moest ze naar een verzorgingstehuis, wat ze heel erg vond. Toen ze ook nog een behoorlijke tijd op een logeerkamer moest wonen zonder der eigen spulletjes was de koek eigenlijk wel op. Ze had er geen zin meer in en was wel klaar. Ook door de gezondheidsproblemen kon ze niet meer genieten zoals zij dat wilde en nodig had. In Mijdrecht kreeg ze dan eindelijk een kamer en 5 weken geleden kon ze daarin. Ze fleurde op toen ze weer tussen haar eigen spulletjes zat en had goed contact met een paar andere bewoners. Door haar angst om een verstikkingsdood te sterven kon ze niet voluit genieten, maar ze kon zich toch alweer verheugen op het voorjaar met de koetjes en de haasjes en voorbijvarende boten. Helaas mag het niet zo zijn.
Over de dood en vooral het gebeuren daaromheen was ze erg duidelijk. Cremeren en niet begraven want ik wil niet opgevreten worden door allerlei beestjes zei ze altijd. En de kist moest dicht want het was geen poppenkast. Wat ze ook wel een leuke stunt zou vinden was, dat als de kist de oven in zou gaan, dat dan het liedje van Clouseau gespeeld zou worden, je weet wel, Daar gaat ze. Sorry Ma, dat gaan we niet doen.
En nu staan we hier, foto op de kist, en dan is het straks klaar en afgelopen. Dat zal wel heel erg wennen zijn voor iedereen. Geen bezoekjes meer, geen opmerkingen zoals ; Drink je niet zoveel jongen als je nog moet rijden , of van Kind wat ben je toch dik, om meteen daarna te zeggen, neem effe een lekker marsje of chippie, t ligt allemaal in de kast. Geen telefoontjes geen kaartje, niks meer . Dat zal niet makkelijk zijn, maar een ding is zeker, vergeten doen we haar niet, want ze heeft haar leven betekenis gegeven en verschil gemaakt. Haar steen in de rivier telt mee.
Na deze mooie woorden werd Oscar Harris gedraaid. Ik moest hierna en zat mij ook mentaal voor te bereiden.
De steen
Ik heb een steen verlegd in een rivier op aarde
Het water gaat er anders dan voorheen
De stroom van een rivier hou je niet tegen
Het water vindt er altijd een weg omheen
Misschien eens gevuld door sneeuw en regen
Neemt de rivier mijn kiezel met zich mee
Om hem dan glad en rond gesleten
Te laten rusten in de luwte van de zee
Ik heb een steen verlegd in een rivier op aarde
Nu weet ik dat ik nooit zal zijn vergeten
Ik leverde ’t bewijs van mijn bestaan
Omdat door het verleggen van die ene steen
De stroom nooit meer dezelfde weg kan gaan.
Afsluitend werd ma's favoriete zanger Louis Armstrong met a wonderful world gedraaid. Iedereen liep langs de kist en heeft op zijn eigen manier afscheid genomen, ook wij om vervolgens die verdomde kamer in te lopen.
Na afloop hebben we met z'n achten bij "de zaak" een late lunch genuttigd.
Het is over en en ze is weg maar zo voelt het helemaal niet. Het lijkt wel het begin maar waarvan....
